VAJİNAL SARKMA (PROLAPSUS)

Bir kadının vajinasının etrafındaki kas, bağ ve deri ağı, pelvik organları, dokuları ve yapıları yerinde tutan, destek sağlayan, sinir, kas ve fasya kombinasyonun zayıflaması neticesinde zayıflar ya da kopar ve haliyle vajene doğru sarkmalar ve vajenden dışarı çıkmalar oluşur bu duruma vajinal sarkma (prolapsus) diyoruz.

Pelvik organ prolapsusu, kadınların günlük aktivitelerini etkileyen ve yaşam kalitesini azaltan jinekolojik bir sorundur. Bir ya da daha fazla vajinal doğum yapmış olan kadınlarda daha çok görülür. Özellikle, uzamış bir doğum söz konusuysa bu durum sinir, kas ve fasya kombinasyonunun zayıflamasına sebep olabilmektedir.

İleri yaşlardaki kadınlarda hafif bir sarkmanın olmasında tedavi gerekmez. Menopozda azalan östrojen sebebiyle bağ dokusu gücünde azalmaya bağlı genital prolapsus görülebilmektedir. Ancak rahatsızlık hissi, günlük yaşantısını etkiliyorsa bu durumda tedavi seçenekleri arasında yer alan pesser denen yapıları kullanmak ya da yapılan operasyonla kadın tedaviden fayda görebilir.

Bununla birlikte, hiç çocuğu olmayan kadınlarda da bu sarkmalar oluşabilmektedir. Genellikle, vajinal prolapsus herhangi bir belirti vermez. Ancak, yoğun sarkmalar oluştuğunda büyük sorunlara yol açabilirler. Bütün vajinal prolapsus türlerinin en sık görülen belirtisi, vajina içindeki doku ya da yapıların yerinden oynaması hissidir.

Vajina Sarkma Belirtileri

• Pelvik alanda ağırlık veya dolgunluk hissi,
• Vajenden dışarı doğru oluşan sarkan dokular,
• Bağırsak aktivitelerinde problemler, (idrar kaçırma veya dışkılama problemleri),
• Bel ağrısı,
• Ağrılı cinsel birleşme (disparoni),
• Vajinanızdan bir şey düşüyor hissi v.s.

Hastanın şikayetleri uzun süre ayakta kaldığında artabilir. Tekrarlayan öksürme, ağırlık kaldırma veya ıkınmayla daha da kötüleşebilir. Vajinal prolapsus çeşitleri şunlardır;

1-Rektosel (rektal prolapsus): Bu tür vajinal prolapsus vajinanın arka duvarının (rektovajinal fasya) sarkmasını içerir. Bu duvar zayıfladığı zaman, rektal duvar vajinal duvarı iter ve bir çıkıntı yaratabilir. Bu durumda özellikle dışkı çıkarma sırasında belirgin hal alabilir. 

2-Sistosel (mesane prolapsusu, mesane düşmesi): Bu, vajinanın ön duvarı (puboservikal fasya) sarktığında oluşmaktadır. Yani, mesane vajina içine sarkabilir. Sonrasında, genellikle üretra (idrar yolu) da sarkar. Bu olaya üretral prolapsusa üretrosel adı verilmektedir. Hem mesane hem de üretra sarkarsa, sistoüretrosel durum oluşur. Üriner stres inkontinans (öksürme, hapşırma, egzersiz, vb esnasında idrar kaçağı),en sık görülen bir belirtisidir.

3-Enterosel (fıtıklaşmış ince bağırsak): Üst vajinal desteklerin zayıflaması sonucunda vajinal prolapsus tipine yol açabilmektedir. Bu durum bir histerektomi sonrası oluşur. Vajinanın ön ve arka duvarları ayrıldığında ise bağırsakların vajinal deriyi itmesine neden olur ve bir enterosel oluşur. 

4-Rahim sarkması (prolapsus uteri): Vajinanın üst kısmında bulunan uterosakral ligamentler adı verilen bir grup bağın zayıflamasıdır. Rahmin düşmesine ve genellikle vajinanın ön ve arka duvarlarının da zayıflamasına neden olabilmektedir.

Rahim Sarkmasının Evreleri: 

• Birinci derece sarkma: Rahim vajinanın üst kısmına iner.
• İkinci derece sarkma: Rahim vajinanın alt kısmına kadar düşer.
• Üçüncü derece sarkma: Rahmin alt kısmında bulunan rahim boynu vajinal açıklığa kadar sarkar ve vücut dışına doğru çıkıntı oluşur. Bu olaya prosidens veya tam rahim sarkması olarak da adlandırabiliriz.
• Dördüncü derece sarkma: Tüm rahim tamamen vajina dışına çıkar. Bu olaya da prosidens veya tam rahim sarkması olarak adlandırabiliriz.

Vajinal kaf prolapsusu: Bu prolapsus tipi ise, rahmin alındığı bir histerektomi ardından meydana gelebilir. Rahim vajinanın üst kısmı için destek sağladığı için bir histektomiden sonra yaygın görülmektedir. Kadınlarda vajinal kaf prolapsusu histektomi %10 gibi yüksek bir oranda görülür. Vajinal kaf prolapsusunda, vajinanın üst kısmı giderek vajinal açıklığa doğru düşer. Bu, aynı zamanda vajina duvarlarının da zayıflamasına neden olabilir ve vajinal açıklıktan dolayı vücut dışına sarkar. Vajinal kaf prolapsusuna genellikle bir enterosel eşlik eder.

Vajina Sarkma Tedavisi

Vajinal sarkmayı işaret eden belirtiler yaşayan bir kadın doktoruna yani jinekoloğa başvurmalıdır. Doktorunuz vajinal prolapsus türünün kesin bir teşhisini koyabilmesi adına hastanın fiziksel muayenesi ve öyküsü önemlidir. Bu sebeple, vajina içindeki doku ve kasların zayıflamasından kaynaklanan problematik belirtilerle komplikasyonların değerlendirilmesi ve önlenmesi için hangi tedavi türünün uygun olacağına bu aşamadan sonra doktorunuz karar verir. Vajinal prolapsus hayati tehlike taşıyan bir durum olup, sarkmaların şiddetine göre, intravajinal peserler veya sadece ameliyatla tam olarak düzeltilebilir. Ameliyatlar genel anestezi ile yapılmaktadır. Bir diğer laparoskopik ameliyat ise, ince aletler ve gelişmiş kamera sistemleri dediğimiz bir cerrahi yöntemdir. Bu cerrahi işlem vajinal prolapsus tiplerini düzeltmek için günümüzde giderek yaygınlaşmaktadır. Problemin çözümünde hiçbir tedavinin garantisi yoktur. Ancak sarkma ameliyatları tedavide şansı bir derece daha yüksektir.

Vajinal prolapsus onarımı için ameliyat olan hastaların, ameliyatın tipine ve boyutuna bağlı olarak, normalde 2-4 gün hastanede yatması gerekir.  Operasyondan sonra, genellikle yaklaşık olarak 6-9 hafta boyunca kadınların ağır kaldırmaktan kaçınmaları önerilir. Vajinal prolapsusa uygun tedavi seçeneği sarkmanın nedeni ve ciddiyeti ile kadının cinsel aktivitesinin olup olmadığı ve hastanın tedavi tercihleri gibi faktörlere bağlı olmaktadır. Ayrıca, cinsel yönden aktif olmayan, ameliyat engeli olan veya bu olayla ilgili belirtileri çok az olan kişiye cerrahi müdahale yapılmaz ve diğer seçenekler en doğrusudur. Bu seçenekleri sıralamak gerekirse;

-Aktivite değişiklikleri: Ağır kaldırmak ya da zorlanmaktan kaçınmak.

-Kegel egzersizleri: Pelvik taban kaslarını güçlendirmek için kullanılan egzersizler olup, özellikle hafif veya orta seviyede olan vajinal prolapsus vakalarında ya da ciddi sarkmalar için kullanılan tedavi seçeneklerindendir. Yine, pelvik kaslarını güçlendirmek için elektriksel stimülasyon ve biyolojik geri bildirim gibi fizik tedavi yöntemleri de kullanılmaktadır.

-Peser: Genelde vajina içine yerleştirilen küçük bir alet olup, cinsel olarak aktif olmayan, ameliyat olamayan (Gebeler ve sağlık durumu kötü olan) hastalar için en uygun seçimdir. Enfeksiyonu önlemek için bu peserler düzenli bir şekilde çıkarılıp temizlenmelidir. Vajinal duvarın aşınmasını ve enfeksiyonları önlemek amacıyla östrojen kremleri de yaygın olarak kullanılmaktadır. Östrojen, vajina içindeki kasları güçlendirmeye ve korumaya yardımcıdır.

-İlaçlar: Bir diğer tedavi seçenekleri arasında yer alır ve östrojen replasman tedavisinde vücudun vajina içindeki ve çevresindeki kasları güçlendirmesine yardımcı olmak için kullanılır. Menopoza giren kadınların doğal olarak vücudu östrojen üretmez ve vajina kasları zayıflar. Bu durumda hafif vajinal prolapsus belirtilerinde hastaya östrojen reçete edilebilir. Bazı kadınlar egzersiz yaparak, diyetlerinde değişiklik yaparak, kilolarını kontrol altında tutarak, ağır kaldırmak ve ıkınmaktan kaçınarak şikayetlerin düzeldiğini görürler. İlaç veya peser denilen alet kullanımı da bu tedavide faydalı olabilir.